เที่ยวแม่ฮ่องสอน

ในถ้ำเต็มไปด้วยผลึกแคลไซต์ ทั้งผนัง พื้น และเพดานของถ้ำ ผลึกมีรูปร่างคล้ายปะการัง ดอกกะหล่ำ เกล็ดน้ำแข็ง ดอกเข็ม และโคมไฟเพดาน มีสีขาวใส เหลือง แดง

ลักษณะน้ำตกเป็นน้ำตกที่ตกจากผากว้าง 10 เมตร สูงประมาณ 20 เมตร ตัวน้ำตกตั้งอยู่ริมถนน สายแม่ลาน้อย-ห้วยห้อม และเดินเท้าเข้าไปประมาณ 100 เมตร จะถึงจุดสวยงามของน้ำตก

เป็นน้ำพุร้อนขนาดกลาง ในบริเวณมีสวนสาธารณะและร้านขายอาหารของชุมชน มีห้องอาบน้ำที่ต้องการอาบน้ำแร่ไว้บริการนักท่องเที่ยว

ถ้ำผีแมน เป็นถ้ำที่อยู่มากมายในเขตอำเภอปางมะผ้า ซึ่งมีการค้นพบทั้งหมดประมาณ 74 แห่ง ซึ่งมีอยู่แห่งหนึ่งที่อยู่ติดกับเส้นทางหลวงหมายเลข 1095 ตำบลสบป่อง อำเภอปางมะผ้า โดยนักท่องเที่ยวสามารถเข้าชมได้อย่างสะดวก ถ้ำผีแมนเป็นถ้ำที่มีความน่าสนใจทางโบราณคดี มีโลงศพของมนุษย์ก่อนประวัติศาสตร์ และมีเศษภาชนะดินเผาของมนุษย์ก่อนประวัติศาสตร์วไว้ด้วยกัน “ผีแมน คือ โลงผี ทำด้วยไม้ทั้งต้น แซะเนื้อไม้ตรงกลางออกเป็นร่องเหมือนรางใส่อาหารสัตว์ พบโครงกระดูกมนุษย์ กับสิ่งของเครื่องใช้ อยู่ในรางไม้ โลงจะถูกวางสอดเข้ากับเสาไม้ หรือสอดไว้ตามซอกหลืบถ้ำ เป็นที่ฝังศพของมนุษย์เมื่อราว 2,000 ปีมาแล้ว”

ถ้ำแม่ละนาอยู่ในพื้นที่ใกล้บ้านแม่ละนา ห่างจากตัวเมืองแม่ฮ่องสอนประมาณ 83 กิโลเมตร เป็นถ้ำที่มีธารน้ำไหลลอดผ่านยาวประมาณ 12 กิโลเมตร ถือว่ามีความยาวมากที่สุดในประเทศไทยเท่าที่มีการสำรวจมา การเดินทางจากปลายด้านหนึ่งทะลุอีกด้านหนึ่งต้องใช้เวลาไม่ต่ำกว่า 15 ชั่วโมง โดยไม่มีการหยุดพัก ภายในถ้ำมีน้ำตก ไข่มุกถ้ำ หินงอกหินย้อยที่สวยงามมาก และยังเป็นการผจญภัยสำหรับนักท่องเที่ยวที่ชื่นชอบการเดินทางในถ้ำ ซึ่งถ้ำแห่งนี้อาจจะเป็นถ้ำประเภทเดียวกับถ้ำเมืองแพมและภายในนั้นมีสิ่งมีชีวิตใต้น้ำอยู่เป็นจำนวน รวมถึงมีความหลากหลายทางชีวภาพของสิ่งมีชีวิตภายในถ้ำ

มีสายน้ำแร่ ตะกอนโคลนที่ปนเปื้อนมากับน้ำใต้ดินช่วยทำให้ ผิวสุขภาพดี และช่วยในการหมุนเวียนโลหิต มีอยู่เพียงสามแห่งในโลก ในปี พ.ศ. 2538 แหล่งโคลนสุขภาพ โป่งเดือดแม่สะงาหรือชื่อในปัจจุบันคือ ภูโคลน ถูกค้นพบเป็นครั้งแรกโดยกลุ่มนักวิจัย และผู้เชี่ยวชาญด้านธรณีวิทยาชาวฝรั่งเศส และชาวไทย ที่เดินทางเข้ามาท่องเที่ยวในพื้นที่จังหวัดแม่ฮ่องสอน ประเทศไทย

น้ำตกแม่สุรินทร์ น้ำตกผาบ่อง ล่องแพแม่น้ำปาย จุดชมทิวทัศน์บนยอดดอยปุย น้ำฮู้หายใจ สายน้ำที่พุ่งออกมาจากรูผนังถ้ำ

ถ้ำผามอญ เป็นถ้ำที่มีความสวยงามมาก ภายในถ้ำมีหินงอกหินย้อยที่งดงาม

จุดชมวิวหยุนไหล ตั้งอยู่ในปาย เลยหมู่บ้านสันติชลไปประมาณ 1.6 กิโลเมตร บนจุดชมวิวหยุนไหล สามารถมองเห็นทิวทัศน์ เมืองปายได้ 360 องศา ชมทะเลหมอกในยามเช้า พร้อมกับวิวตัวเมืองอำเภอปายที่สวยงามในอีกมุมมองหนึ่ง ที่คุณอาจไม่เคยเห็นที่ไหนมาก่อนในเขตอำเภอปาย เหมาะสำหรับการดูพระอาทิตย์ขึ้นในยามเช้า เวลาหมอกลงเราอาจจะได้เห็นหมอกวิ่งผ่านหน้าไปมาอยาสวยงามล่ะครับ

น้ำตกแม่สวรรค์น้อยแห่งนี้เป็นน้ำตกที่ต้องชมจากชั้นบนสุดลงสู่ชั้นล่าง เพราะเส้นทางเข้าสู่น้ำตกมีเส้นทางเข้าถึงชั้นบนของน้ำตก บริเวณบ่อน้ำซับอยู่ห่างจากยอดน้ำตกประมาณ 500 เมตร น้ำตกจะมีน้ำไหลตลอดทั้งปีแม้ในฤดูแล้ง น้ำตกแบ่งเป็นชั้นๆ ตั้งแต่ขนาดเล็กถึงขนาดใหญ่ แต่ละชั้นจะมีความงดงามที่แตกต่างกันออกไป โดยน้ำตกชั้นที่มีขนาดใหญ่และสวยงามจะมี 5 ชั้น บางชั้นยังมีธารน้ำตกแยกออกเป็น 2 สาย มีธารน้ำไหลเป็นแนวยาวลงสู่ชั้นล่าง

ถ้ำเมืองแพม เป็นถ้ำที่มีความสวยงามและมีเอกลักษณ์ที่โดดเด่นทางธรรมชาติ มีหินงอกหินย้อย และเป็นถ้ำที่มีความยาวประมาณ 5 กิโลเมตร ซึ่งเคยเป็นที่อยู่อาศัยของคนในยุคหิน และเป็นที่พักของทหารในยุคของของเขมร ซึ่งโดยรอบชุมชนบ้านเมืองแพมยังมีร่องรอยของอาณาจักรทราวดี (ยุคของขอม) ในยุคนั้นเขมรได้แผ่อิทธิพลมาทางตอนเหนือของประเทศไทย โดยในถ้ำแห่งนี้อาจจะเป็นที่ที่ชาวเขมรใช้ในการทำกิจกรรมต่างๆรวมถึงการใช้เป็นที่พักพิงด้วย ถ้ำแห่งนี้อยู่ในเขตรักษาสัตว์ป่าลุ่มน้ำปาย ถ้ำมีความสวยงามที่รายล้อมด้วยธรรมชาติ

ถ้ำผาเผือก ตั้งอยู่ในพื้นที่ตำบลปางมะผ้า อำเภอปางมะผ้า จังหวัดแม่ฮ่องสอน อยู่ห่างจากเส้นทางหลวงหมายเลข 1905 ประมาณ 15 กิโลเมตร ซึ่งเป็นถ้ำที่มีความลึกที่สุดเท่าที่มีการสำรวจแหล่งท่องเที่ยวประเภทถ้ำกันมา ลักษณะของถ้ำผาเผือกอยู่ที่เชิงผาใหญ่สีขาว ปากถ้ำมีความกว้างประมาณ 100 เมตร

ข้อมูลพื้นฐานอุทยานแห่งชาติถ้ำปลา-น้ำตกผาเสื่อ ได้มีพระราชกฤษฎีกากำหนดบริเวณที่ดินป่าแม่ปายฝั่งขวาในท้องที่ตำบลนาปู่ป้อม อำเภอปางมะผ้า และ ตำบลห้วยผา ตำบลหมอกจำแป่ ตำบลปางหมู อำเภอเมืองแม่ฮ่องสอน จังหวัดแม่ฮ่องสอน เนื้อที่ประมาณ 630.592 ตารางกิโลเมตร หรือ ประมาณ 394,120 ไร่ ให้เป็นอุทยานแห่งชาติเมื่อวันที่ 24 พฤศจิกายน พ.ศ.2552 (อุทยานแห่งชาติถ้ำปลา-น้ำตกผาเสื่อ) นับว่าเป็นอุทยานแห่งชาติ ลำดับที่ 116 ของประเทศไทย อยู่ห่างจากตัวเมืองแม่ฮ่องสอนไปทางทิศเหนือ 17 กิโลเมตร สถานที่น่าสนใจในอุทยาน ได้แก่ ถ้ำปลา ตั้งอยู่บริเวณเชิงเขามี ลักษณะเป็นแอ่งน้ำขนาดใหญ่มีน้ำไหลออกจากใต้ภูเขาตลอดเวลา และมีปลาตัวโตอาศัยอยู่เป็นจำนวนมาก เรียกชื่อว่า ปลามุง ปลาคังหรือปลาพลวง น้ำตกผาเสื่อ แยกไปทางพระตำหนักปางตอง อยู่ห่างจากถนนประมาณ 100 เมตร เป็นน้ำตกขนาดกลาง ช่วงฤดูฝนสายน้ำจะตกมาเต็มหน้าผาหินกว้างลักษณะคล้ายเสื่อปูลาดมีน้ำตลอดปี

พื้นที่บ้านห้วยน้ำโป่ง มีป่าไม้ธรรมชาติที่สมบูรณ์และมีโป่งที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติเป็นที่รู้จักของคนทั่วไปในนามของโป่งสันปิ๊ก ซึ่งอยู่ห่างจากหมู่บ้านไปทางทิศเหนือประมาณ 1,500 เมตร ที่โป่งแห่งนี้จะมีสัตว์ป่าและนกมาใช้ประโยชน์จากโป่งอยู่เสมอจากการสำรวจสัตว์ป่าในเดือนมกราคม ปี พ.ศ.2541 โดยเจ้าหน้าที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าสันปันแดน ได้พบเห็นนกยูงและรอยเก้งที่มาใช้ประโยชน์จากโป่ง นอกจากนี้ยังพบร่องรอยของสัตว์ป่าประเภทอื่น ๆ อีกหลายชนิด เช่น กระรอกดิน ชะมด อีเห็น แมวดาว เสือไฟ หมูหริ่ง หมูป่า รวมทั้งสัตว์ป่าจำพวกลิง ค่าง ชะนี จากการสำรวจดังกล่าวได้บ่งบอกถึงความสมบูรณ์ของป่า และจำนวนประชากรสัตว์ป่าที่มีอยู่ในชุมชน บ้านห้วยน้ำโป่งได้เป็นอย่างดี

เดิมเรียกว่า แม่น้ำคง ต้นน้ำมาจากที่ราบสูงของธิเบต ไหลผ่านจีน พม่า เข้าสู่ประเทศไทย ลงสู่ทะเลอันดามันที่อ่าวเมาะตะมะ รวมระยะทาง 2,800 กิโลเมตร มีชื่อเรียกต่างกันไปตามแต่ละพื้นที่ที่ไหลผ่าน จีนเรียกแม่น้ำนี้ว่า “นูเจียง” พม่าเรียก “ทาลวิน” ไทยเรียก “น้ำคง” เป็นชื่อเรียกของคนในท้องถิ่น และเป็นเส้นแบ่งพรมแดนระหว่างประเทศไทยกับพม่า มีหมู่บ้านแม่สามแลบตั้งอยู่ฝั่งไทย มีชาวพม่า ไทยและแขกอินเดียผิวดำ (กะลา) อาศัยอยู่ ในอดีตแม่น้ำสาละวิน เป็นจุดขนสินค้าผ่านแดนที่คึกคักแต่ปัจจุบันซบเซาลงเนื่องจากปัญหาชายแดน และยังเป็นจุดลงเรือเพื่อเดินทางไปยังหมู่บ้านท่าตาฝั่งที่อยู่ทางทิศเหนือ หรือไปหมู่บ้านทางทิศใต้ คือ บ้านสบเมย ได้อีกด้วย

ถ้ำลางจันทร์ เป็นถ้ำที่เข้าถึงได้ง่ายที่สุด โดยอาศัยทางหลวงหมายเลข 1095 (สบป่อง-แม่ฮ่องสอน) ที่ทอดตัวลัดเลาะที่ราบลุ่มระหว่างหุบเขา โดยตั้งอยู่ในเขตบ้านแม่ลางจันทร์ ต.สบป่อง อ.ปางมะผ้า จ.แม่ฮ่องสอน จุดสังเกตของการเดินทางก็คือ ถ้าหากมาจากสบป่อง ไม่ไกลจากโรงพยาบาลปางมะผ้า ท่านจะพบกับหน้าผาสูงชันทางด้านขวามือ จะมีป้ายเขียนว่า ถ้ำผีแมน (Coffin Cave) สิ่งที่จะต้องเตรียมไปคือไฟฉาย น้ำดื่ม และรองเท้าที่ไม่ลื่น ถ้ำลางจันทร์ตั้งอยู่บนหน้าผาของภูเขาหินปูน อยู่สูงเหนือพื้นที่ราบประมาณ 50 เมตร อยู่สูงเหนือระดับน้ำทะเลปานกลางประมาณ 700 เมตร สภาพพื้นที่โดยรอบเป็นป่าเบญจพรรณ สิ่งที่ทำให้หน้าผาแห่งนี้เป็นเสมือนหน้าผาศักดิ์สิทธิ์ของพิธีกรรมการปลงศพก็คือ ถ้ำที่เป็นสุสานล้วนตั้งอยู่บนหน้าผาที่ตั้งตระหง่านสูงชันซ่อนเร้นไม่ให้ผู้ใดเข้าถึงได้ง่าย แต่เมื่ออยู่ปากถ้ำสุสานกลับสามารถมองเห็น ภูมิประเทศได้กว้างไกล ไม่ว่าจะเป็นที่ราบหรือลำน้ำลางที่อยู่เบื้องหน้า ล้วนเข้าลักษณะที่คนในปัจจุบันเรียกว่าฮวงจุ้ยที่ดี นอกจากนี้หน้าผาแห่งนี้มิได้ประกอบด้วยถ้ำโลงไม้เพียงถ้ำเดียว แต่มีถ้ำที่มีโลงไม้มีอยู่ถึง 5 ถ้ำด้วยกัน รูปแบบหัวโลงก็มีลักษณะคล้ายคลึงกัน ในอดีตถ้ำลางจันทร์จึงอาจเป็นเพิงผาศักดิ์สิทธิ์ที่ใช้ปลงศพของคนในตระกูลเดียวกันก็เป็นได้ แต่สำหรับการท่องเที่ยวถ้ำลางจันทร์มีเพียง 2 ถ้ำ เท่านั้น ที่สามารถเข้าถึงได้สะดวก คือ ถ้ำลางจันทร์หมายเลข 1 และ 3 ถ้ำลางจันทร์หมายเลข 1 เป็นถ้ำที่ไปถึงก่อนถ้ำอื่น เส้นทางการเดินเริ่มจากเดินตามทางดินขนาดเล็ก ที่อยู่ติดถนนขึ้นภูเขามาประมาณ 100 เมตร ปีนไต่ลัดเลาะตามภูเขาผ่านแมกไม้ในป่า จุดที่ยากที่สุดจะเป็นการไต่ไปตามก้อนหินขนาดใหญ่ที่ถล่มลงมา แต่เมื่อผ่านจุดนี้ได้เมื่อแหงนหน้าขึ้นไปจะพบกับโลงไม้ตั้งอยู่บนเสา-คานบริเวณปากถ้ำ ปากถ้ำลางจันทร์หมายเลข 1 หันไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ สามารถมองเห็นลำน้ำลางที่อยู่ห่างไปประมาณ 200-250 เมตร ถ้ำแห่งนี้มีโลงไม้เพียง 1 โลง แบ่งออกเป็นสองฝา สภาพค่อนข้างทรุดโทรม เพราะผ่านกาลเวลามาช้านาน แม้กระนั้นก็สามารถตั้งอยู่มาได้นับพันปีด้วยการทำเสาค้ำยันให้มั่นคง โดยสังเกตว่าที่โคนเสามีการเอาหินปูนมาอัดไว้ให้แน่น รูปแบบหัวโลงเป็นทรงเรขาคณิตทำเป็นรูปแท่งไม้ยาวยื่นออกมา ตัวโลงยาวประมาณ 3 เมตร ถ้าสังเกตให้ดีตามตัวโลง และเสาไม้มีร่องรอยการถากด้วยเครื่องมือโลหะ ตัวเสาโลงไม้ และเสาแสดงให้เห็นอย่างชัดเจนถึงร่องรอยถากไม้ ด้วยเครื่องมือโลหะ ถ้ำลางจันทร์หมายเลข 3 อยู่ห่างจากถ้ำลางจันทร์ 1 ไปทางทิศตะวันออกประมาณ 150 เมตร ต้องไต่ก้อนหินไปตามโพรงถ้ำขนาดเล็กทางทิศตะวันออก ซึ่งเป็นทางเข้าทางเดียว ถ้ำลางจันทร์หมายเลข 3 เป็นโถงถ้ำขนาดใหญ่ค่อนข้างมืด โดยเฉพาะในพื้นที่ส่วนในที่มีโลงไม้ โลงไม้ที่พบมีด้วยกัน 3 โลง แบ่งเป็นโลงไม้ขนาดใหญ่ 2 โลง ความยาวของตัวโลงประมาณ 5 เมตร หัวโลงเป็นแบบแท่งไม้ยาวแบบเดียวกับถ้ำลางจันทร์ 1 ส่วนโลงไม้อีกโลงอยู่ท้ายถ้ำเป็นโลงขนาดเล็กความยาวประมาณ 2 เมตร หัวโลงเป็นแท่งไม้สั้นขนาดเล็ก ที่พิเศษคือขอบของฝาโลงทำเป็นสันคิ้วขึ้นมา เพื่อให้โลงทั้งสองฝาสามารถ ประกบเข้ากันได้สนิท โลงขนาดเล็กนี้ไม่ได้ตั้งอยู่บนเสา-คานดังเช่นโลงขนาดใหญ่ แต่วางพาดอยู่บนหลืบหินของถ้ำ

ุอุทยานแห่งชาติห้วยน้ำดัง มีสภาพป่าและธรรมชาติที่สมบูรณ์ ภูเขาสูงชันสลับซับซ้อน เป็นป่าต้นน้ำลำธาร มีจุดเด่นทางธรรมชาติที่สวยงามและจุดชมวิวที่สามารถชมบรรยากาศอันร่มรื่น โดยเฉพาะบริเวณห้วยน้ำดัง ที่มีชื่อว่าทะเลหมอกที่งดงามมาก อุทยานแห่งชาติห้วยน้ำดังมียอดดอยที่มีธรรมชาติงดงามอีกหลายแห่ง เช่น ดอยช้าง ดอยสามหมื่น รวมทั้งมีโป่งเดือดซึ่งเป็นน้ำพุร้อนธรรมชาติ

น้ำพุร้อนไทรงาม อยู่ในเขตตำบลแม่นาเติง ห่างจากตัวเมืองปายประมาณ 12 กิโลเมตร ตั้งอยู่ในพื้นที่ของเขตป่าอนุรักษ์ไทรงาม จากปากทางเข้าน้ำพุร้อน ต้องขับรถเข้าไปอีกประมาณ 4 กิโลเมตร จึงจะถึงแหล่งท่องเที่ยวที่เป็นน้ำพุร้อน ถนนทางเข้าเป็นภูเขาสูงชันบางระยะและแคบ น้ำพุร้อนไทรงามมีการเก็บค่าธรรมเนียม โดยค่าธรรมเนียมการเข้าน้ำพุร้อนคือ เด็ก อายุ 3-14 ปี คนละ 10 บาท และผู้ใหญ่ อายุ 15 ปีขึ้นไป คนละ 20 บาท นอกจากนี้ มีค่าธรรมเนียมของค่ายานพาหนะเข้าบ่อน้ำพุร้อน คือ รถจักรยาน 10 บาท รถจักรยานยนต์ 20 บาท และรถยนต์ 30 บาท น้ำพุร้อนไทรงามเป็นบ่อน้ำผุดที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ มีจุดเด่น คือ น้ำใสเป็นสีเขียวมรกตในอุณหภมูิที่พอเหมาะกับการแช่ตัว ในแหล่งท่องเที่ยวมีร้านอาหารและห้องน้ำสำหรับเปลี่ยนเสื้อผ้าไว้บริการให้กับนักท่องเที่ยว

ตั้งอยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติแม่เงา สถานที่อยู่ใกล้หมู่บ้านแม่ปะหลวง เส้นทางเข้ามีอยู่ 2 เส้นทาง โดยเส้นทางแรกเข้าทางบ้านห้วยม่วงและแม่ปะหลวง เส้นทางนี้สามารถใช้ยานพาหนะได้ เส้นทางที่ 2 เป็นเส้นทางสายบ้านกองอูม ทางนี้เหมาะสำหรับผู้ที่นิยมเดินป่าผจญภัย ทางเข้าสู่หมู่บ้านต่างๆ ไปจนถึงจุดยอดดอยปุย สำหรับจุดชมทิวทัศน์มีความสูงจากระดับน้ำทะเล 1,000 เมตร สามารถมองเห็นทิวทัศน์ไปได้ไกลถึงพื้นที่อำเภออมก๋อย โดยเฉพาะฤดูหนาวจะมองเห็นคลื่นทะเลหมอกอย่างสวยงาม สภาพภูมิอากาศหนาวเย็นและคลื่นลมตลอดปี ดอยปุยหลวง อ.เมือง จ.แม่ฮ่องสอน หรือในภาษาปกาเก่อญอ เรียกว่า จ่อขัวะโข่ว หรือ ดอยฉิ่ง เนื่องจากมีรูปร่างคล้ายฉิ่ง ที่ดอยปุยหลวง จ.แม่ฮ่องสอน เป็นคนละที่กันกับดอยปุย อช.ดอยสุเทพ-ปุย จ.เชียงใหม่ สาเหตุที่เรียกว่าดอยปุยหลวงก็เพราะมีต้นปุยขึ้นกระจายอยู่ทั่วไป เคยพบว่ามี หนาดขาวบานอยู่เต็มดอย ระหว่างทางขึ้นดอยปุยหลวงจะพบกับเอื้องแซะหอมจำนวนมาก ถ้าไปเดือนมกราคมคงจะส่งกลิ่นหอมไปทั้งป่า การเดินทางขึ้นดอยปุยหลวง สามารถขึ้นได้จากทางบ้านห้วยฮี้ อ.เมือง จ.แม่ฮ่องสอน ซึ่งสามารถเข้าจากทาง จ.แม่ฮ่องสอน หรือ ทางด้านป่าสนวัดจันทน์ จ.เชียงใหม่ ก็ได้ สภาพภูมิประเทศ ของอุทยานฯ แม่เงา มีลักษณะเป็นแดนดอยสูงชันสลับซับซ้อนและถูกปกคลุมไปด้วยผืนป่าแน่นขนัด โดยเฉพาะป่าสักที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติอยู่เป็นจำนวนมาก ดุจดั่งเป็นผืนพรมธรรมชาติที่ได้ก่อกำเนิดความสมบูรณ์ให้กับต้นน้ำลำธารและสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่อย่างเสรี สายน้ำแม่เงาได้หล่อเลี้ยงประสานราวกับเส้นเลือดของชีวิต ส่วนผืนป่ากว้างใหญ่เปรียบเป็นปอดขนาดใหญ่ที่คอยฟอกสิ่งสกปรกทั้งมวลให้สะอาดบริสุทธิ์อย่างเป็นวงจรและต่อเนื่อง นอกจากนี้ผืนป่าแม่เงายังเป็นแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติที่สวยงามมากมาย ไม่ว่าจะเป็นพืชพรรณดอกไม้ป่าที่หายากหรือมีลักษณะเฉพาะถิ่น น้ำตกหลากหลายสาย อย่างเช่นน้ำตกโอะโล๊ะโกรที่สูงกว่า 150 เมตร จนต้องแหงนคอแทบตั้งบ่า ตลอดจนทิวทัศน์ตระการตาบนดอยสูง โดยเฉพาะดอยปุยหลวงที่สูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ 1,600-1,700 เมตร

น้ำตกซู่ซ่า การเดินทางเป็นการเดินทางด้วยเท้า ใช้เวลาประมาณ 3-4 ชั่วโมง จึงจะถึงถ้ำ ในถ้ำจะมีธารน้ำขนาดใหญ่เดินเข้าไปประมาณ 800 เมตร จะพบน้ำตกใต้ดิน เบื้องหลังน้ำตก คือ หน้าผาสูงและน้ำจากน้ำตกนี้ ไหลมาจากปากถ้ำที่เชิงผา

จุดชมวิวดอยกิ่วลมเป็นจุดชมพระอาทิตย์ขึ้นและทะเลหมอกในช่วงหน้าหนาวนี้ที่สวยงามมีชื่อเสียงมาก พื้นที่ครอบคลุมอำเภอแม่แตง อยู่ในอุทยานแห่งชาติห้วยน้ำดัง แม่ฮ่องสอน อำเภอปาย และจังหวัดเชียงใหม่ รวมเนื้อที่ได้ ประมาณ 179.5 ตร.กม. หรือ 112,187.5 ไร่ ลักษณะเป็นเทือกเขาสลับซับซ้อน การเดินทาง อุทยานตั้งอยู่ระหว่าง เชียงใหม่-ปาย กิโลเมตรที่ 65 เลี้ยวไปอีก 6 กม. จะถึงบริเวณที่ทำการอุทยาน มีทั้งบ้านพักและบริการเต็นท์ให้แก่นักท่องเที่ยว

จากเทือกเขาเขียวขจีสลับซับซ้อนลูกแล้วลูกเล่า มิอาจนับได้ว่าจะมีกี่ลูกที่มันรวมตัวกันเป็นเทือกเขาถนนธงชัย มันเป็นเทือกเขาที่ก่อเกิดลำธารน้อยใหญ่จนอยากจะนับจำนวน ทว่ามันได้หล่อเลี้ยงและหล่อหลอมวิถีของผู้คนมากมายหลายชุมชนที่อาศัยอยู่ทั้งสองฝั่งน้ำซึ่งพวกมันได้ไหลผ่าน ในบรรดาสายธารที่หล่อหลอมรวมกันเป็นแม่น้ำใหญ่จะมีแม่น้ำสายใดเล่าจะได้รับการกล่าวขานเทียบเท่าความใสของสายน้ำด้วยบานกระจก แน่นอนนั่นคือแม่น้ำเงา แม่น้ำที่มีชื่อเสียงและเป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลายมาแล้วเนิ่นนาน จากนักเดินทางรุ่นใหญ่สู่นักเดินทางหน้าใหม่โดยผ่านเรื่องเล่าลัวอักษรมาแล้วไม่รู้จะกี่เรื่องราว เป็นเสมือนคำเชื่อเชิญให้ผู้ที่รับรู้ต่างตั้งจิตมั่นที่จะเดินทางไปสัมผัสตามเรื่องราวที่ได้สนับมา แม่น้ำเงาจะใสปานใดเหมือนกระจกจริงหรือไม่ อันนี้คงต้องไปใช้วิจารณญาณกันเอาเอง แต่ที่แน่ๆ แม่น้ำสายนี้คืออีกแม่น้ำสายใหญ่ที่ก่อเกิดจากฝืนป่าที่สมบูรณ์ของเทือกเขาถนนธงชัย ซึ่งไหลไปรวมตัวกันขุนน้ำยวมแล้วเดินทางต่อไปสมทบกับแม่น้ำเมย ซึ่งแม่น้ำที่เป็นเส้นแบ่งกั้นประเทศไทยกับประเทศพม่า ก่อนที่แม่น้ำสายนี้จะเดินทางไปร่วมกับแม่น้ำสาละวินหรือเรียกกันแบบไทยๆ ว่าแม่น้ำคง เดินทางสู่ทะเลอันดามันน่านน้ำของประเทศพม่า ซึ่งก็แน่นอนว่าการเดินทางของสายน้ำย่อมก่อเกิดความอุดมต่อมวลมนุษย์และสรรพชีวิตตลอดการเดินทาง ซึ่งหากแม่น้ำสามารถเล่าประสบการณ์ทั่นได้เดินทางผ่านส่งสัยว่าคงต้องมีคำเชิญมากโขสำหรับคนที่หลงใหลในสายน้ำ

ตัวน้ำตกตั้งอยู่ภายในนักท่องเที่ยวต้องเดินเท้าขึ้นไปชมส่วนรถสามารถจอดได้บริเวณสะพาน เมื่อเดินเท้าเลียบเขาขึ้นไปประมาณ 150 เมตร จะพบสะพานไม้ข้ามฟาก จากบริเวณนี้สามารถมองเห็นน้ำตกแพมบกได้อย่างชัดเจนน้ำตกแพมบกมีลักษณะเป็นสายน้ำเล็ก ๆ ไหลจากหน้าผาผ่านช่องเขาสูงประมาณ 40 เมตร แบ่งออกเป็น 8 ชั้นเล็ก ๆ ไหลลงมาตามช้องเขาไปถึงสะพานที่จอดรถเบื้องล่าง นับเป็นเป็นน้ำตกที่มีความสวยงามแต่ไม่เหมาะแก่การเล่นน้ำ

ถ้ำน้ำบ่อผี มีลักษณะเป็นคล้ายปล่องภูเขาไฟขนาดใหญ่ ปกคลุมด้วยป่าดิบมีต้นไม้สูงกว่า 30 เมตร มีก้นเหวเป็นป่าดงดิบ ที่อุดมสมบูรณ์ไปด้วยพืชพันธุ์ไม้โบราณนานาชนิด และสูงไม่น้อยกว่า 30 เมตร ภายในถ้ำมีอุณหภูมิหนาวเย็น ย้อนกลับไปเมื่อประมาณ 30 ปีที่แล้ว ชาวมูเซอดำคนหนึ่งออกไปล่าสัตว์ และพบกับปล่องถ้ำขนาดใหญ่ มีลักษณะเหมือนบ่อน้ำ ปากหลุมกว้างกว่า 100 เมตร มีกำแพงหินสูงชันรอบด้าน ไม่มีเส้นทางที่มนุษย์คนใดสามารถลงไปได้ ที่ก้นบ่อมีต้นไม้ขึ้นหนาแน่น มีพรรณไม้หลากหลายชนิดที่หาดูได้ยาก และเขียวสดตลอดปี ต่างจากป่าด้านบน จึงนำมาสู่ความเชื่อเรื่องผี ที่สิงสถิตย์และปกป้องรักษา แต่จริงๆแล้วถ้ำน้ำบ่อผี เกิดจากการยุบตัวลงของเปลือกพื้นโลกเป็นเวลานานหลายล้านปี โดยลักษณะของถ้ำคล้ายกับบ่อน้ำขนาดใหญ่ ความลึกของหลุมประมาณ 200 เมตร ส่วนความกว้างของปากหลุมประมาณ 100 เมตร วิธีการชมคือต้องปีนลงไปตามแนวผาชัน ส่วนที่มาของคำว่า ถ้ำน้ำบ่อผี คือ ถ้ำ มาจากเวลามองจากฝั่งตรงกันข้าม จะมองเห็นโพรงขนาดใหญ่ลึกเข้าไปประมาณ 200 เมตร ด้านบนของถ้ำจะมีหินย้อยที่มีลักษณะเป็นรูปทรงกรวยแหลม งดงามไม่เหมือนถ้ำอื่น ๆ ในประเทศไทยห้อยอยู่เป็นจำนวนมาก ในขณะที่คำว่า น้ำบ่อ มาจากการที่โยนก้อนหินลงไปในตัวบ่อ จะเกิดเสียงคล้ายกับเวลาโยนก้อนหินลงในบ่อน้ำ และคำว่า ผี มาจากความเชื่อของชาวบ้านว่าสถานที่แห่งนี้ เป็นที่อยู่อาศัยของผีหรือวิญญาณ ทั้งนี้ วิธีเดียวที่จะลงไป ถ้ำน้ำบ่อผี ได้ก็คือ ใช้เชือกโรยตัวลงตรงหน้าผาที่สูงเท่ากับตึก 46 ชั้น และหากจะกลับขึ้นมาก็มีเพียงวิธีการเดียวอีกเช่นกัน ก็คือ การไต่เชือก โดยใช้เวลาประมาณ 1 ชั่วโมง อย่างไรก็ตาม นอกจากจะได้สัมผัสกับ ถ้ำน้ำบ่อผี ความมหัศจรรย์ที่ธรรมชาติรังสรรค์ไว้ให้ได้ชมกันแล้ว นักเดินทางยังสามารถไปพบกับวิถีชีวิตความเป็นอยู่ และขนบธรรมเนียมประเพณีของ ชาวเขาเผ่ามูเซอดำ บ้านลุกข้าวหลาม ได้อีกด้วย และนี่คือ ถ้ำน้ำบ่อผี สถานที่ท่องเที่ยวอีกแห่งหนึ่ง ที่นักเดินทางไม่ควรพลาด

บ้านห้วยมะเขือส้ม เป็นชุมชนอยู่ในพื้นที่โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริจังหวัดแม่ฮ่องสอน มีพื้นที่ใกล้เคียงแหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญ คือ ปางอุ๋ง โดยสระน้ำบ้านห้วยมะเขือส้มมีความคล้ายคลึงกันกับสระน้ำปางอุ๋ง ทั้งนี้ ยังมีภูมิอากาศที่เหมือนกับปางอุ๋ง เพราะตั้งอยู่ในพื้นที่เดียวกัน มีบรรยากาศที่ดี อากาศบริสุทธิ์ตลอดทั้งปี และยังเป็นแหล่งน้ำที่หล่อเลี้ยงคนในชุมชนบ้านห้วยมะเขือส้ม ทั้งการอุปโภคและภาคการเกษตรอีกด้วย

วนอุทยานทุ่งบัวตอง ตั้งอยู่บนภูเขาสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลางประมาณ 1,600 เมตร มีทิวทัศน์สวยงาม มองเห็นภูเขาสลับซับซ้อนคล้ายคลื่นในทะเล ในบริเวณพื้นที่ของวนอุทยานฯจะมีป่าธรรมชาติและป่าสนปลูกขึ้นสลับกัน

ถ้ำปางคาม มีการเริ่มต้นเดินทางจากบ้านจ่าโบ่ ซึ่งต้องเดินทางเท้าไปยังบ้านปางคามน้อย จากหมู่บ้านไปทางทิศตะวันตกถึงแนวหุบเขาประมาณ 700 เมตร อยู่บนภูเขาที่ค่อนข้างสูงชันมาก ทั้งสองข้างทางเดินเป็นเหวลึกและมีธารน้ำอยู่เบื้องล่าง ลักษณะของตัวถ้ำนั้นเป็นเพิงผาหินปูนตามแนวเทือกเขา มีความสูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ 960 เมตร ภายนอกเพิงผาสามารถเห็นภาพจิตกรรมฝาผนัง ซึ่งคาดว่าอาจจะเป็นจิตรกรรมฝาผนังของคนในยุคก่อนประวัติศาสตร์

ปางอุ๋ง เดิมทีเป็นพื้นที่สำหรับกลุ่มชาติพันธุ์ได้อาศัยอยู่โดยรอบ และมีธรรมชาติอันอุดมสมบูรณ์ที่เหมาะแก่การเกษตร ต่อมาในหลวงมีพระราชดำริให้สร้างอ่างเก็บน้ำขึ้นเพื่อใช้ในการเกษตร การอุปโภค บริโภค ต่อมาได้มีหน่วยงานภาครัฐเข้ามาตั้งสำนักงานและฟื้นฟูป่าไม้ให้มีความอุดมสมบูรณ์มากขึ้น จึงมีการปรับปรุงภูมิทัศน์โดยรอบอ่างเก็บน้ำให้มีความสวยงาน โดยจุดเด่นอยู่ที่การปลูกต้นสนสามใบ ซึ่งเป็นต้นไม้ที่เจริญเติบโตได้ดีในพื้นที่แห่งนี้ จีงทำให้พื้นที่แห่งนี่เป็นสถานที่ที่มีทัศนียภาพงดงามอย่างยิ่ง ได้รับสมญาว่าสวิสเซอร์แลนด์แดนสามหมอก มีทิวสนสองใบ สนสามใบเรียงรายตลอดแนวอ่างเก็บน้ำอันกว้างใหญ่ ปาง (ภาษาเหนือ) แปลว่า ทีพัก อุ๋ง (ภาษาไทยใหญ่) แปลว่า ที่ลุ่มต่ำคล้ายกระทะใบใหญ่ มีน้ำขังเฉอะแฉะ ปางอุ๋งมีการปลูกดอกไม้เมืองหนาวหลากสีสันและสมุนไพรที่เป็นประโยชน์ในด้านอาหารและแพทย์แผนไทย มีสัตว์ที่น่าสนใจคือ หงส์ ว่ายมาเล่นน้ำอวดความงามให้นักท่องเที่ยวได้ยลโฉมในเวลากลางวัน

พื้นที่บ้านห้วยน้ำโป่ง มีป่าไม้ธรรมชาติที่สมบูรณ์และมีโป่งที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติเป็นที่รู้จักของคนทั่วไปในนามของโป่งสันปิ๊ก ซึ่งอยู่ห่างจากหมู่บ้านไปทางทิศเหนือประมาณ 1,500 เมตร ที่โป่งแห่งนี้จะมีสัตว์ป่าและนกมาใช้ประโยชน์จากโป่งอยู่เสมอจากการสำรวจสัตว์ป่าในเดือนมกราคม ปี พ.ศ.2541 โดยเจ้าหน้าที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าสันปันแดน ได้พบเห็นนกยูงและรอยเก้งที่มาใช้ประโยชน์จากโป่ง นอกจากนี้ยังพบร่องรอยของสัตว์ป่าประเภทอื่น ๆ อีกหลายชนิด เช่น กระรอกดิน ชะมด อีเห็น แมวดาว เสือไฟ หมูหริ่ง หมูป่า รวมทั้งสัตว์ป่าจำพวกลิง ค่าง ชะนี จากการสำรวจดังกล่าวได้บ่งบอกถึงความสมบูรณ์ของป่า และจำนวนประชากรสัตว์ป่าที่มีอยู่ในชุมชน บ้านห้วยน้ำโป่งได้เป็นอย่างดี

ธารน้ำพุร้อนแม่อุมลองหรือบ่อน้ำพุร้อนแม่อุมลอง มีบ่อน้ำพุร้อนที่มีอุณหภูมิ 75 – 80 องศาเซลเซียส สามารถต้มไข่ให้สุกได้ มีห้องแช่น้ำแร่ทั้งแบบปิดและแบบกลางแจ้ง เป็นบ่อน้ำพุร้อนที่มีจุดเด่นตรงที่ไม่มีกลิ่นของกำมะถันเหมือนแหล่งอื่นๆ

เป็นบ่อน้ำพุร้อนตามธรรมชาติ มีน้ำร้อนผุดขึ้นมาจากใต้ดิน จำนวนหลายบ่อ ไหลลงสู่ลำธาร

เส้นทางล่องแพชมความงามตามธรรมชาติจากบ้านแม่สุถึงที่ทำการเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าฯ โป่งเลาเป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่าอย่างชุกชุม จุดชมวิวดอยหลวง เส้นทางเดินป่า

ตั้งอยู่บริเวณดอยแม่อูคอก่อนถึงทุ่งบัวตองเล็กน้อย ใกล้กับที่ทำการวนอุทยานทุ่งบัวตอง มีทางแยกเข้าสู่น้ำตกประมาณ 3 กิโลเมตร เป็นน้ำตกชั้นเดียว สูงประมาณ 30 เมตร ตกจากร่องหินขนาดใหญ่ ตอนกลางของสายน้ำมีร่องหินกว้าง สามารถเดินเข้าไปชมม่านน้ำตกได้

ทุ่งบัวตองดอยแม่เหาะ อยู่ห่างจากอำเภอแม่สะเรียงประมาณ 16 กิโลเมตร อยู่ริมทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 108 ตรง หลักกิโลเมตรที่ 84 ริมทางในช่วงนี้มีภูมิประเทศที่งดงามของภูเขาแลทุ่งดอกบัวตองที่ตระการตาและ เบ่งบานสะพรั่งในเดือนตุลคม-เดือนธันวาคม

น้ำตกหมอแปงนับเป็นน้ำตกยอดนิยมของนักท่องเที่ยว ที่เดินทางมาเยือนปาย เพราะมีความสวยงามและเดินทางไปเที่ยวสะดวกกว่าที่ไหนๆ เพราะห่างจากตัวเมืองปายเพียง 9 กิโลเมตรเท่านั้น คุณควรเริ่มต้นการเดินทางจากบริเวณหลักกิโลเมตรที่ 102 จากถนนทางหลวง 1095 ไปทางอำเภอเมืองแม่ฮ่องสอน ถึงทางแยกเลี้ยวซ้ายไปจนถึงหมู่บ้านมูเซอยะโป๋ จากนั้นข้าไปอีกประมาณ 500 เมตร ตามถนนดินแดงขนานเล็ก สุดทางจะเป็นที่จอดรถ ตัวน้ำตกอยู่ทางด้านขวามือ น้ำตกหมอแปงแบ่งออกเป็น 3 ชั้น ชั้นที่ใหญ่และเหมาะแก่การเล่นน้ำคือ ชั้นสองและชั้นสาม โดยรวมทุกชั้นแล้วน้ำตกหม้อแปงจะสูงประมาณ 15 เมตร กว้างประมาณ 10-15 เมตร มีน้ำไหลตลอดปีแต่สวยงามที่สุดในช่วงฤดูฝนบรรยากาศโดยรอบร่มรื่นด้วยป่าต้น ยาง ใกล้ ๆ บริเวณน้ำตกยังเป็นที่ตั้งของหมู่บ้านมูเซอแดงมีร้ายอาหารเล็กๆคอยให้บริการ อยู่ด้วย น้ำตกหมอแปง ตั้งอยู่ ที่บ้านหมอแปง ตำบลแม่นาเติง เลยวัดน้ำฮูมาอีกนิด เป็นน้ำตกขนาดกลาง 3 ชั้น จะมีความสวยงามมากในฤดูฝนเนื่องจากน้ำจะไหลตกเต็มแผ่นหิน รอบ ๆ น้ำตกเป็นป่าไม้ที่ร่มรื่นเหมาะแก่การพักผ่อน มีหมู่บ้านชาวเขาเผามูเซอแดงอยู่บริเวณใกล้เคียงรอบน้ำต

แม่น้ำเงา วิถีชีวิตกระเหรี่ยงหลายหมู่บ้าน เดินป่าศึกษาธรรมชาติป่าสัก เที่ยวถ้ำปลา น้ำตกโอโละโกร น้ำตกแม่วะหลวง ชมทิวทัศน์บนยอดดอยปุยหลวง

ตั้งอยู่ห่างจากอำเภอปายประมาณ 7 กิโลเมตร บริเวณหลักกิโลเมตรที่ 88 ตามทางหลวงสายปาย-แม่มาลัย มีลักษณะเป็นผืนดินที่ถูกกัดเซาะเป็นร่องลึกคล้ายหน้าผาติดต่อกันเป็นบริเวณกว้างประมาณ 5 ไร่ เศษ คล้ายกับแพะเมืองผีของจังหวัดแพร่ สามารถเดินทางท่องเที่ยวได้ทุกฤดูกาล

อยู่ห่างจากตัวเมืองแม่ฮ่องสอนไปทางทิศเหนือ 17 กิโลเมตร สถานที่น่าสนใจในอุทยาน ได้แก่ ถ้ำปลา ตั้งอยู่บริเวณเชิงเขามี ลักษณะเป็นแอ่งน้ำขนาดใหญ่มีน้ำไหลออกจากใต้ภูเขาตลอดเวลา และมีปลาตัวโตอาศัยอยู่เป็นจำนวนมาก เรียกชื่อว่า ปลามุง ปลาคังหรือปลาพลวง น้ำตกผาเสื่อ แยกไปทางพระตำหนักปางตอง อยู่ห่างจากถนนประมาณ 100 เมตร เป็นน้ำตกขนาดกลาง ช่วงฤดูฝนสายน้ำจะตกมาเต็มหน้าผาหินกว้างลักษณะคล้ายเสื่อปูลาดมีน้ำตลอดปี

มีอ่างเก็บน้ำห้วยสอตือ ล่องแพชมความงามตามธรรมชาติ มีเส้นทางเดินเท้าศึกษาธรรมชาติ ระยะทาง 2 กม. ไว้สำหรับผู้สนใจ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าดอยเวียงหล้า ตั้งอยู่ที่ ตำบลขุนยวม อำเภอขุนยวม จังหวัดแม่ฮ่องสอน อยู่ห่างจากกรุงเทพประมาณ 828 กม.ใช้เวลาเดินทางจากกรุงเทพประมาณ 10 ชั่วโมง 47 นาที * อยู่ห่างจากตัวจังหวัดประมาณ 62.4 กม.ใช้เวลาเดินทางตัวจังหวัดประมาณ 57 นาที **

ถ้ำศรีโสภณ ตั้งอยู่บ้านทุ่งสาแล หมู่ 7 ต.นาปู่ป้อม อ.ปางมะผ้า จ.แม่ฮ่องสอน ซึ่งลักษณะของถ้ำมีทางเข้า-ออกสองทาง แต่ปากถ้ำอีกด้านเป็นหน้าผาสูงประมาณ 7 เมตร วางตามแนวตะวันออก-ตะวันตก มีความยาวตลอดประมาณ 40 เมตร ความกว้างประมาณ 15 เมตร ความสูงประมาณ 20-40 เมตร และมีความสูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ 720 เมตร โบราณคดีถ้ำนี้ถูกรบกวนและมีการใช้งานภายในถ้ำ พบเศษภาชนะดินเผา เครื่องมือหิน พบเศษเสาไม้ โลงไม้ขุด และคานไม้ กระจัดกระจายภายในถ้ำ ภาพเขียนสีเขียนด้วยสีแดง-แดงคล้ำ เป็นภาพโดดๆ สูงจากพื้นประมาณ 2 เมตร ปรากฎบนผนังถ้ำ 2 แห่ง คือ ใกล้ปากถ้ำด้านซ้ายมือ ลึกเข้าไปประมาณ 8-10 เมตร 3 ภาพ และกลางถ้ำด้านขวามือลึกเข้าไปประมาณ 27 เมตร อีก 2 ภาพ รวมทั้งสิ้น 5 ภาพ เป็นภาพสัตว์ 3 ภาพ ลิง เสือ และปลา และภาพสัญลักษณ์ 2 ภาพ เขียนแบบเค้าโครงรอบนอกและลายเส้น

ตั้งอยู่ริมแม่น้ำสาละวิน ครอบคลุมพื้นที่บริเวณป่าแม่ยวมฝั่งขวาและป่าสาละวิน เป็นป่าตามแนวชายแดนซึ่งมีแม่น้ำสาละวิน กั้นเป็นพรมแดนระหว่างไทย-สหภาพพม่า ที่ทำการอยู่ห่างจากอำเภอแม่สะเรียงเพียง 5 กิโลเมตร จุดที่สามารถกางเต็นท์ในเขตอุทยานฯ ได้คือ ที่ทำการอุทยานฯ และ หน่วยพิทักษ์อุทยานแห่งชาติที่ 1 (ท่าตาฝั่ง)

หนองเขียว มีลักษณะเป็นพื้นที่ราบบนสันเขาและมีแอ่งน้ำขนาดใหญ่ตามธรรมชาติ มีหญ้าปกคลุมเต็มพื้นที่ การเดินทางใช้เส้นทางจากน้ำตกแม่สุรินทร์ไปหนองเขียว ประมาณ 12 กิโลเมตร เป็นถนนลูกรังลำลองใช้ได้เฉพาะฤดูแล้งเท่านั้น อุทยานฯ มีบริการบ้านพักและอนุญาตให้นำเต็นท์ไปตั้งค่ายพักแรมได้ โดยมีบ้านพักบริการในบริเวณที่ทำการอุทยานฯ

จุดชมวิวหยุนไหล ตั้งอยู่ในปาย เลยหมู่บ้านสันติชลไปประมาณ 1.6 กิโลเมตร บนจุดชมวิวหยุนไหล สามารถมองเห็นทิวทัศน์ เมืองปายได้ 360 องศา ชมทะเลหมอกในยามเช้า พร้อมกับวิวตัวเมืองอำเภอปายที่สวยงามในอีกมุมมองหนึ่ง ที่คุณอาจไม่เคยเห็นที่ไหนมาก่อนในเขตอำเภอปาย เหมาะสำหรับการดูพระอาทิตย์ขึ้นในยามเช้า เวลาหมอกลงเราอาจจะได้เห็นหมอกวิ่งผ่านหน้าไปมาอยาสวยงามล่ะครับ

ถ้ำน้ำลอกอำเภอปางมะผ้า ตั้งอยู่ในตำบลถ้ำลอด ห่างจากตัวเมืองแม่ฮ่องสอน ประมาณ 77 กิโลเมตร ซึ่งอยู่ตามเส้นทางหลวงหมายเลข 1905 (เชียงใหม่ – ปาย – ปางมะผ้า – แม่ฮ่องสอน) เป็นแหล่งท่องเที่ยวที่มีความสำคัญทางโบราณคดีในการศึกษาประวัติศาสตร์ของมนุษย์ในยุคหิน โดยมีโลงศพผิแมน ถ้ำหินงอกหินย้อย ถ้ำค้างค้าง ปลาในลำน้ำที่ไหลผ่านตัวถ้ำ และส่งมีชีวิตให้อย่างที่อาศัยอยู่ภายในถ้ำ แต่ในช่วงฤดูฝนแหล่งท่องเที่ยวแห่งนี้ไม่สามารถนั่งแพเข้าไปชมถ้ำได้ เนื่องจากลำน้ำที่ไหลผ่านตัวถ้ำนั้นมีระดับน้ำที่เพิ่มขึ้น ถ้ำน้ำลอดเป็นถ้ำที่มีชื่อเสียง มีความสวยงาม และมีความยาวของถ้ำประมาณ 500 เมตร จากปากถ้ำจนสิ้นสุดปลาย ในปัจจุบันถ้ำน้ำลอดแห่งนี้อยู่ในความดูแลของเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าลุ่มน้ำปาย

โป่งน้ำร้อนเมืองแปง มีลักษณะเป็นบ่อน้ำร้อนขนาดใหญ่ ตั้งอยู่ใจกลางไร่นาของชุมชนบ้านเมืองแปง ใกล้หน่วยพิทักษ์ป่าแม่ปิงห่างจากตัวเมืองปายประมาณ 35 กิโลเมตร คุณควรเริ่มจากบริเวณหลักกิดลเมตรที่ 85-86 จากนั้นเลี้ยวขวาเข้าเส้นทางหลวง 1265 จนถึงหลักกิโลเมตรที่ 24 ข้ามสะพานบ้านเมืองแปง เลี้ยวซ้ายเข้าทางเดินอีก 2 กิโลเมตร สุดทางจะพบโป่งน้ำร้อน โป่งน้ำร้อนแห่งนี้มีอุณหภูมิสูงถึง 95 องศาเซลเซียสจึงไม่สามารถลงแช่น้ำได้ ช่วงฤดูหนาวมาเยือนชาวบ้านและนักท่องเที่ยวนิยมมานั่งรับไออุ่นกันบริเวณริมโป่งน้ำร้อนแห่งนี้ นอกจากนี้จากที่นี่คุณยังสามารถไปเที่ยวชมน้ำพุร้อนเมืองแปงได้อีกด้วย โดยน้ำพุร้อนเมืองแปงจะมีลักษณะเป็นบ่อน้ำขนาดใหญ่ ล้อมรอบด้วยพรรณไม้อันร่มรื่นจึงเหมาะสำหรับพักผ่อนชมวิว สิ่งอำนวยความสะดวก ภายในบริเวณโป่งน้ำร้อน และน้ำพุร้อนเมืองแงไม่มีสิ่งอำนวยความสะดวกนักท่องเที่ยวสามารถนำเต็นท์มากางพักแรมได้โดยไม่เสียค่าธรรมเนียมใด ๆ